“MAQOM XONANDALIGI” KAFEDRASI

O’zbekiston davlat konservatoriyasi 1936 yil ochilganidan buyon dunyo musiqasini O’zbek ijrochilari bilan boyitib kelmoqda. Bu dargohdan yetishib chiqqan san’atkorlar yurtimizdagi hamda dunyodagi yuqori darajadagi ko’rik tanlovlar, festivallarda g’olib va sovrindorlari bo’lishgan.

An’anaviy ijrochilik kafedrasida milliy san’atimizga oid musiqiy asarlar tahlili, O’zbek musiqasi tarixi, ijrochilik san’ati tarixi, an’anaviy ijrochilik uslubiyati, an’anaviy xonandalikda o’qitish uslubiyati fanlarini o’zining ijrochi professor-o’qituvchilari tomonidan ta’lim berilishi ayni muddaodir. Chunki bu fanlarni ijrochilar, ya’ni o’zi chalgan asarlarni o’z qalbidan o’tkazib, asar dardiga mosuvo bo’lgandan keyin talabalarga to’liq yetkazib bera olishi mumkin. Buning ustiga o’z ijrochilik uslubi, maqom va milliy janrlarga o’z qarashlari bo’lgan an’anaviy ijrochilik kafedrasi professor-o’qituvchilari milliy san’atimizga oid ushbu fanlarni ma’ruzali (lozim bo’lsa kuylab yoki biron bir cholg’uda ko’rsatib berishi ham mumkin bo’ladi), o’zining ijodiy malakasidan kelib chiqib, ma’lum bir asarni qaysi uslubda ijro etish, kimlarni ijrolarini tinglab ko’rish kabi maslahatlar berib dars olib boradi. Reyting va imtixon paytida ham adabiyotlarda belgilangan savollarni bermasdan, talabalarni fikrlashga undaydigan savollar berib, shogirtlarni shaxsiy fikrini rivojlantirish, san’at sohasida har bir talabani o’z qarashiga ega bo’lishiga yordam beradi.

1972 yilda Konservatoriyada dastlab kichik bo’lim sifatida tashkil etilgan “An’anaviy ijrochilik” kafedrasida yetishib chiqqan sozanda va xonandalar nafaqat yurtimizda balki horijiy san’at shinavandalarini milliy musiqamizga qiziqtirib kelmoqda. “An’anaviy ijrochilik” kafedrasi avlod-ajdodlarimizning musiqa san’atini chuqur tahlil qilish orqali asl san’atimizga kirib boradi. Ajdodlarimiz yaratgan musiqalarni ustoz-shogirt an’anasida o’rganiladi.

Har bir yosh sozanda-xonanda ijrochini kamolotga yetkazish, musiqiy asarlarni g’oyaviy va badiiy tarzda chuqur o’zlashtirish, o’z ijrochilik mahorati hamda san’atini ko’p sonli tinglovchilarga to’la yetkazib bera olish an’anaviy xonandalik va cholg’u ijrochiligi sohasi bo’yicha ta’lim berish yo’lidagi umumiy tarbiyaning muhim omilidir. An’anaviy ijrochilikning asoslari, ya’ni negizi, tarixiy kelib chiqishini o’rganish, ijodni ma’lum yo’nalish bo’yicha davom etirish kafedra professor-o’qituvchilarining asosiy maqsadidir. Talabalar an’anaviy sozanda va xonanda ijrochiligining qonun-qoidalari, milliy ijrochilikka xos uslublarini, parda asoslarini mukammal egallaydilar. An’anaviy ijrochilikka xos nazariy bilimlarga, o’z ixtisosliklari bo’yicha talab darajasida bilim olish imkoniyatiga ega bo’ladilar.

Ularning shogirdlari xozirgi kunda ustoz darajasiga yetib, talabalarga bilim berishda davom etib kelmoqdalar.

Buning natijasida talaba davlat ta’lim standartlarida belgilangan bilim, malaka va ko’nikmalarga ega bo’lishi nazarda tutiladi, xususan:

- Pedagogik amaliyotni nazariy va psixologik asoslarini;

- Xonandalik va cholg’u sozlari bo’yicha ta’lim uslubiyotini;

- Oquv jarayonini rejalashtirishni;

Har bir yosh sozanda-xonanda ijrochini kamolotga yetkazish, musiqiy asarlarni g’oyaviy va badiiy tarzda chuqur o’zlashtirish, o’z ijrochilik mahorati hamda san’atini ko’p sonli tinglovchilarga to’la yetkazib bera olish an’anaviy xonandalik va cholg’u ijrochiligi sohasi bo’yicha ta’lim berish yo’lidagi umumiy tarbiyaning muhim omilidir. An’anaviy ijrochilikning asoslari, ya’ni negizi, tarixiy kelib chiqishini o’rganish, ijodni ma’lum yo’nalish bo’yicha davom etirish kafedra professor-o’qituvchilarining asosiy maqsadidir. Talabalar an’anaviy sozanda va xonanda ijrochiligining qonun-qoidalari, milliy ijrochilikka xos uslublarini, parda asoslarini mukammal egallaydilar. An’anaviy ijrochilikka xos nazariy bilimlarga, o’z ixtisosliklari bo’yicha talab darajasida bilim olish imkoniyatiga ega bo’ladilar.

- Ustoz-shogirt uslubida yakka va ansambl ijro dasturlarini baholash va o’rganishni;

- Konsert va tanlovlarda ishtirok etishni;

- Milliy ijrochilikda mahoratini rivojlantirishni;

- Mavjud maqomlar va vohalarga xos janrlar, bastakorlar ijodi mahsuli bo’lmish mumtoz asarlarni to’g’ri va to’liq ijro etish, umulashtirish hamda keng yoyish malakalariga ega bo’lmog’i ko’zda tutiladi.

An’anaviy ijrochilik kafedrasida milliy san’atimizga oid musiqiy asarlar tahlili, O’zbek musiqasi tarixi, ijrochilik san’ati tarixi, an’anaviy ijrochilik uslubiyati, an’anaviy xonandalikda o’qitish uslubiyati fanlarini o’zining ijrochi professor-o’qituvchilari tomonidan ta’lim berilishi ayni muddaodir. Chunki bu fanlarni ijrochilar, ya’ni o’zi chalgan asarlarni o’z qalbidan o’tkazib, asar dardiga mosuvo bo’lgandan keyin talabalarga to’liq yetkazib bera olishi mumkin. Buning ustiga o’z ijrochilik uslubi, maqom va milliy janrlarga o’z qarashlari bo’lgan an’anaviy ijrochilik kafedrasi professor-o’qituvchilari milliy san’atimizga oid ushbu fanlarni ma’ruzali (lozim bo’lsa kuylab yoki biron bir cholg’uda ko’rsatib berishi ham mumkin bo’ladi), o’zining ijodiy malakasidan kelib chiqib, ma’lum bir asarni qaysi uslubda ijro etish, kimlarni ijrolarini tinglab ko’rish kabi maslahatlar berib dars olib boradi. Reyting va imtixon paytida ham adabiyotlarda belgilangan savollarni bermasdan, talabalarni fikrlashga undaydigan savollar berib, shogirtlarni shaxsiy fikrini rivojlantirish, san’at sohasida har bir talabani o’z qarashiga ega bo’lishiga yordam beradi.

“An’anaviy ijrochilik” kafedrasida ko’plab yetuk xonandalar dars berishgan, jumladan: O’zbekiston xalq artisti Orif Alimahsumov, O’zbekiston xalq hofizlari Fattoxxon Mamadaliev, Orifxon Xotamov, Mahmudjon Tojiboev kabi zabardast ustozlar xonandalik sir-asrorlarini talabalarga o’rgatishgan.

Ularning shogirdlari xozirgi kunda ustoz darajasiga yetib, talabalarga bilim berishda davom etib kelmoqdalar.

2017 yili mazkur kafedra “An’anaviy cholg’u ijrochiligi” va “An’anaviy xonandalik” kafedralariga ajralib, alohida faoliyat yurita boshlashdi.

2019 yili mazkur kafedralar “Maqom xonandaligi” va “Maqom cholg’u ijrochiligi” nomlariga o’zgartirildi. 2020 yili “Maqom xonandaligi” kafedrasi Yunus Rajabiy nomidagi O’zbek milliy musiqa san’ati institutiga o’tganidan so’ng, oliy ta’lim dargohlari orasida maqom xonandaligi sohasi bo’yicha tayanch kafedrasiga aylantirildi. Bugungi kunda kafedrada uchta professor, to’rtta dotsent to’rtta katta o’qituvchi va toqqizta o’qituvchi faoliyat olib boradi. Bundan tashqari beshta O’zbekiston xalq artisti, uchta O’zbekiston xalq hofizi, to’rtta O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan artist va taniqli xonandalar bo’lajak xonandalarga dars berishadi, san’atda o’z o’rnini topishga ko’maklashishadi.